Prawo kanoniczne (kościelne) stanowi niezależną od prawa świeckiego gałąź prawa. Jest wewnętrznym prawem Kościoła katolickiego. Podlegają mu zatem ci, którzy przez chrzest włączeni zostali do wspólnoty Kościoła. Najczęstszy kontakt z prawem kanonicznym i kanonicznym procesem sądowym świeccy mają w zakresie tzw. Prawa małżeńskiego. Zgodnie z prawem każdy z małżonków ma prawo pytać sąd kościelny, czy jego małżeństwo zostało zawarte nieważnie. Ta sytuacja weryfikowana jest właśnie w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa.
Kanoniczny proces małżeński o stwierdzenie nieważności małżeństwa zmierza przede wszystkim do odkrycia prawdy o konkretnym małżeństwie. Oznacza to, że jego celem staje się poznanie faktycznej sytuacji dotyczącej zawieranego małżeństwa. Istotą orzeczenia nieważności małżeństwa jest wykazanie, że małżeństwo, mimo że zewnętrznie zawarte, trwające krótszy lub dłuższy czas, prawnie było zawarte nieważnie, i to od samego początku.
Prawo kanoniczne wyróżnia trzy grupy powodów, przez które małżeństwo może zostać uznane za nieważnie zawarte:
- przeszkody zrywające
- wady zgody małżeńskiej
- wady formy zawarcia małżeństwa
W przypadku uznania przez sąd kościelny że małżeństwo jest obciążone jedną z wyżej wymienionych wad, zaczyna być ono uważane za nieważne od samego początku. W efekcie wierny może zawrzeć nowe małżeństwo kościelne z inną osobą.
Pomoc adwokata kościelnego
Adwokat w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa bez wątpienia jest źródłem merytorycznej wiedzy dotyczącej materii kanonicznego prawa małżeńskiego i procesowego. Występując w roli przedstawiciela strony, która uważa małżeństwo za nieważnie zawarte. Działanie adwokata można odnieść do trzech istotnych punktów:
- porady prawnej i ewentualnej skargi małżeńskiej lub odpowiedzi na skargę powodową
- doboru odpowiednich środków dowodowych na etapie instrukcji dowodowej
- głosu obrończego
Posiadanie dobrych dowodów w połączeniu z wiedzą i doświadczeniem adwokata może zakończyć się sprawniejszym przeprowadzeniem postępowania i wydaniem przez trybunał wyroku za nieważnością małżeństwa (o ile będą ku temu uzasadnione podstawy).